•
کرسی نظریه‌پردازی، نقد و مناظره (کرسی ترویجی) با عنوان «بررسی قلمرو حجیت روایات تفسیری با تأکید بر دیدگاه آیت‌الله فاضل لنکرانی» به همت معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی، با ارائه حجتالاسلام دکتر کامران اویسی استادیار دانشگاه معارف اسلامی و نقد حجتالاسلام دکتر احمد قدسی دانشیار جامعه المصطفی(ص) العالمیه و حجتالاسلام دکتر احمد ناصح استاد دانشگاه قم و دبیری دکتر علیرضا کمالی استادیار دانشگاه معارف اسلامی در روز چهار‌شنبه 24 آذرماه 1400 در دانشگاه معارف اسلامی برگزار شد.
در ابتدا حجتالاسلام اویسی در باره «خبر واحد» گفتند: «شیخ طوسی در کتاب الاستبصار خویش اخبار را به متواتر و آحاد تقسیم می‌کنند و اخبار آحاد را به محفوف به قرینه و غیر محفوف به قرینه تقسیم کرده‌اند و ادعا نموده است که اختلاف علما در حجیت و عدم حجیت غیر محفوف به قرینه است.»
اصولیان در باره حجیت خبر واحد دو گروه‌اند: گروه نخست خبر واحد را در هر شکل و صورتی حجت نمی‌دانند حتی اگر محفوف به قرینه در مباحث فقهی باشد. گروه دوم فقهایی هستند که خبر واحد محفوف به قرینه؛ یعنی خبری که با نشانه و شاهدی علم‌آور باشد، را حجت می‌دانند.»
فقهای قائل به حجیت خبر واحد غیر محفوف به قرینه، در باره قلمرو این حجیت اختلاف‌نظر دارند؛ مشهور خبر واحد در فقه را حجت می‌داند اما در غیر فقه دارای دیدگاه‌های متفاوتی هستند.
استاد اویسی درباره حجیت خبر واحد غیر محفوف به قرینه گفتند: برخی بین امور مهم و غیرمهم تفاوت قائلند. منظور از امور مهم با توجه به مصادیق آن اموری است که شارع و نیز عقلاء در مواجهه با آن احتیاط و سختگیری بیشتری می‌کنند، مانند: بحث دیات، قصاص و حکم قتل در ارتداد و… از این رو اگر دلیل حجیت خبر واحد، سیره عقلاء باشد این سیره در امور مهم جریان نمی‌یابد؛ زیرا در این گونه امور باید یقین حاصل شود که از خبر واحد قطع و یقین بر نمی‌خیزد.»
ایشان درباره خبر واحد در موضوعات خارجی گفتند: اگر خبر واحد در موضوعات خارجیه حجت باشد سبب لغو بودن بینه می‌شود؛ زیرا اکتفا به خبر واحد ثقه در اینکه مثلاً «هذا دم او هذا عادل» انسان را در تمسک به بینه بی‌نیاز می‌کند در صورتی که در موضوعات خارجیه بینه (شهادت) دو نفر لازم است و مشهور معتقد است که خبر واحد در موضوعات خارجیه حجیت ندارد.
به نظر دکتر اویسی: از دیدگاه آیت‌الله فاضل لنکرانی در بحث اجتهاد و تقلید برداشت می‌شود که وجود دلیل خاص در برخی موضوعات مانند لزوم بینه در شهادت، نشانگر آن است که خبر واحد از نظر ایشان در موضوعات حجیت ندارد.
عضو هیات علمی دانشگاه معارف اسلامی معتقد است که از ادله حجیت خبر واحد در موارد خاص مانند احکام شرعی و روایاتی که ارجاع به عموم ثقات می‌دهد، می‌توان به موارد عام تعمیم داد که این تعمیم شامل تفسیر و روایات تفسیری نیز می‌شود. بر این اساس قلمرو حجیت خبر واحد شامل روایات تفسیری آیات الاحکام و غیر احکام، مانند: مسائل اعتقادی و… نیز می‌شود.
ایشان در پایان به بیان دیدگاه مختار خویش بر پایه دلالت عام سیره عقلاء و نیز دلالت عام اخبار بر حجیت خبر واحد پرداختند که بر اساس آن نتیجه گرفتند که روایات در باره حجیت خبر واحد مطلق‌اند و نمی‌توان آنها را به احکام شرعی محدود کرد؛ از این رو قلمرو حجیت خبر واحد به خلاف دیدگاه آیت‌الله فاضل لنکرانی تا محدوده موضوعات تفسیری نیز کشیده می‌شود و روایات تفسیریِ فقهی و غیر فقهی را شامل می‌گردد.
پس از ارائه دکتر اویسی استادان ناقد در محورهای ذیل این نظریه را مورد نقد قرار دادند:
ـ برخی مطالب ارائه شده در اثر مکتوب کوتاه و مبهم آمده است و نیازمند بسط و تفصیل است.
ـ منظور از اطمینان در این گونه مباحث، ظن اطمینان‌آور است که به مرحله یقین نرسیده است، بنابراین در ظن اطمینان‌آور، احتمال خلاف ولو به صورت ضعیف وجود دارد.
ـ باید ثابت نمود که چرا خبر واحد ثقه اطمینان‌آور است. هنگامی که گفته می‌شود «فلانی ثقه است» بیانگر آن است که این فرد افزون بر اینکه دروغ نمی‌گوید، اهل ثبت و ضبط دقیق نیز هست و خبر این شخص برای نوع علما و فقها اطمینان‌آور است. (البته ممکن است برخی از عالمان وسواس علمی داشته باشند اما نوع علما اینگونه نباشند).
ـ در مسائل فقهی سخن از «باید و نباید» است و در مسائل غیر فقهی سخن از «بود و نبود»؛ مسائل غیر فقهی ـ که از بود و نبود است ـ از «موضوعات» است. بنابراین مسائل تفسیریِ غیرفقهی از موضوعات است و همان دلایلی که در باره حجیت موضوعات در نظر مختار بدان اشاره گردیده، روایات تفسیری غیرفقهی را نیز در بر می‌گیرد.
ـ در مباحث غیرفقهی مانند اعتقادات علم لازم است و مقصود از علم، علم عرفی است نه علم فلسفی.
ـ در نظریه ارائه شده، در باره دیدگاه آیت‌الله فاضل لنکرانی تهافت دیده می‌شود؛ یکجا بیان شده است که آیت‌الله فاضل لنکرانی خبر واحد غیر فقهی را حجت می‌داند و در جای دیگر بیان شده که ایشان خبر واحد را در موضوعات حجت نمی‌داند! در حالی که غیر فقهی شامل همه موضوعات است.
در پایان این نشست ارائه‌کننده محترم ضمن پذیرش برخی از نقدها در باره برخی از نکات اعلام‌شده از سوی ناقدان محترم به بیان توضیح پرداختند.